Konya Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması Projesi (KRASP), Christoph Bachhuber (Oxford Üniversitesi) ve Michele Massa’nın (Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü) eş başkanlığında Fatma Şahin (Çukurova Üniversitesi) ve James Osborne (Chicago Üniversitesi) ile yakın iş birliği içinde yürütülen disiplinler arası bir araştırma projesidir.
KRASP, Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem’den başlayarak Demir Çağı’nın sonuna kadar (yaklaşık MÖ 9500-300) Konya Ovası’nın (Orta Anadolu, şekil 1) arkeolojik peyzajlarını anlamak için bütüncül bir anlayış geliştirmektedir. UNESCO Dünya Miras Listesi’nde ‘İnsanoğlunun İlk Kenti’ olarak yer alan Çatalhöyük’e ev sahipliği yapan bölge, 10.000 yıllık yerleşik, tarıma dayalı yaşam geçmişiyle Türkiye’nin en büyük ve en verimli ovalarından biridir.
Geçen yüzyılda bölge, ağırlıklı olarak Çarşamba ve May Deltaları tarafından oluşan ekosistem üzerine yoğunlaşan sayısız paleo-çevresel çalışmalar, kazılar ve yüzey araştırmalarının (bkz. Miras Veri sayfası) odağı olmuştur. KRASP’ın temel amaçlarından biri; ovanın doğu bölgesinde Çumra ve Karatay ilçelerinin sınırları içinde kalan, şimdiye kadar göz ardı edilen, çoğunlukla bozkır ve dağlık bölgelerden oluşan “marjinal” olarak tanımlanan (şekil 2) bölgede yüzey araştırması gerçekleştirmektir.
Onlarca yıldan bu yana elde edilmiş olan mevcut araştırma sonuçları, KRASP yüzey araştırmasından elde edilen yeni veriler ışığında tekrar değerlendirilmektedir. Bu sayede Yakın Doğu arkeolojisi ve Anadolu bağlamında bugüne kadar yeterince araştırılmamış olan Konya Ovası, önemli soruların cevaplanabileceği mükemmel bir bölgesel bilgi sunmaktadır. Bu sorular; yerleşik hayata geçiş, kentleşme ve siyasi güçlenme (ve çöküş) süreçleriyle ilgili mekanizmalar ve peyzajlarda yapılan değişiklikler, tarımsal üretim ve kırsal hareketlilik gibi konulardan oluşmaktadır. Bu konuları göz önüne alarak KRASP, çeşitli uzmanlardan oluşan uluslararası bir ekiple iki temel hedefe ulaşmayı amaçlamaktadır:
1) Farklı ekolojik yaşam alanlarında (akarsu yığıntıları, bozkır, dağlık araziler) ve değişen sosyoekonomik ve siyasi koşullar altında insan-çevre etkileşimlerini anlamak;
2) Ovada ve komşu bölgelerde bulunan insan grupları arasındaki farklı sosyokültürel, ekonomik ve siyasi etkileşimleri açıklığa kavuşturmak.
İlk amacımıza yönelik araştırma alanları; Konya Ovası’nın farklı ekosistemleri üzerinde tarım, ormansızlaşma ve doğal kaynak sömürüsü gibi toprak yönetiminin uzun vadeli potansiyel etkilerinden oluşmaktadır. Özellikle sulama ve büyük devlet benzeri oluşumların arasındaki ilişki, KRASP’ın ana ilgi alanlarından biridir (bkz. Değiştirilen Peyzajlar). Bunun yanında örneğin, Neolitik Dönem (günümüzden 8200 yıl önce), Erken Tunç Çağı (günümüzden 4200 yıl önce ) ve Geç Tunç Çağı’nın (günümüzden 3200 yıl önce) sona ermesiyle ilişkili görünen yağış rejimlerindeki ve ortalama sıcaklıklardaki görece ani değişimleri göz önünde bulundurarak iklime bağlı çevresel değişimler ve Konya Ovası’nın yerleşim modelleri arasındaki ilişkiyi de araştırmaktayız.
İkinci amacımıza yönelik ilişkili araştırma alanları ise; Konya Ovası’ndaki ve dışındaki örneğin, hammadde tedarik ağları (bkz. Etkileşim Ağları sayfası) ve siyasi güçlenme gibi durumlar aracılığıyla gerçekleşen etkileşimlerin nedenleri ve sonuçlarını anlamayı kapsamaktadır. Aynı zamanda gelişmekte olan devletlerin kendilerini, mekânsal olarak nasıl tanımladıklarını da -müstahkem tepeler mi yoksa aktif olarak işlev gören peyzaj anıtları araçlığıyla mı (bkz. Siyasi Peyzajlar)- araştırmaktayız. Daha kapsamlı olarak KRASP, kent yerleşimleri ve devlet benzeri siyasi oluşumların ortaya çıkışı (ve çöküşü) gibi mekânsal yayılımlı olgulara çevresel odaklı ve bölgesel bir bakış açısı sağlamaktadır (bkz. Köylerden Kentlere sayfası).
KRASP’ın Konya Ovası’nda daha önceden yapılan arkeolojik araştırmalardan elde edilen verileri nasıl ele aldığını ve yöntemsel yaklaşımlarımızı, analiz sonuçlarımızı ve Konya Ovası’nın arkeolojik peyzajı ile bu peyzajda yaşayan günümüz insanları arasındaki ilişkiye dair ilk değerlendirmelerimizi yukarıdaki bağlantılar aracılığıyla öğrenebilirsiniz.
